Στον κόσμο των αισθήσεων εκεί που τα μπαχαρικά ανακατεύονται με τα μυρωδικά και τα βότανα για να προκαλέσουν ξεχασμένες μνήμες, εκεί που το ένστικτο της μυρωδιάς γίνεται ταξίδι σε μαγικούς κόσμους μέσα από την πολυχρωμία της Ανατολής, αποκαλύπτεται η μέθη των αρωμάτων των φυτών καθώς και οι θεραπευτικές τους ιδιότητες.
Η ιστορία των μπαχαρικών είναι τόσο παλιά όσο και ο ανθρώπινος πολιτισμός, θα μπορούσαμε να την παραλληλίσουμε με την πορεία της ανθρωπότητας αφού δεν υπήρξε πολιτισμός που να μην αναγνώρισε την αξία τους. Τα μπαχαρικά δεν συμπληρώνουν μόνο τις γεύσεις των τροφών, αλλά διεγείρουν επίσης και τις αισθήσεις. Από τα πολύ καυτερά έως τα πιο γαργαλιστικά αρωματικά, όλα τα μπαχαρικά υπόσχονται ένα ονειρικό ταξίδι στη γεύση αλλά και σε φανταστικούς κόσμους.
Περιγραφές εξερευνητών κάνουν λόγο για το μεθυστικό άρωμα των μπαχαρικών που πλανιόταν πάνω από εξωτικά νησιά της Ανατολής καθώς και για ολόκληρες πόλεις του δυτικού κόσμου που μοσχοβολούσαν όταν οι έμποροι ξεφόρτωναν το πολύτιμο φορτίο τους από τα καράβια.
Οι μεγάλες ανακαλύψεις από τα μυθικά ταξίδια στα «πέρατα του κόσμου», έσμιξαν τόπους μακρινούς, ένωσαν πολιτισμούς, για χάρη τους ξέσπασαν πόλεμοι συνυφασμένοι με την άνοδο και την κάθοδο αυτοκρατοριών. Τα μπαχαρικά έγιναν η αιτία για να υπογραφούν διακρατικές συνθήκες και εμπορικές συμφωνίες, διαμορφώνοντας τις σχέσεις των ισχυρών εθνών αλλά και τις διεθνείς ισορροπίες. Έγιναν αφορμή για την εξάπλωση και την αλληλεπίδραση θρησκευτικών πεποιθήσεων και παραδόσεων των λαών σε όλα τα μήκη και πλάτη του πλανήτη. Από αυτή την οπτική μπορούμε να πούμε πως τα μπαχαρικά, διαδραμάτισαν το δικό τους ρόλο στην εξέλιξη της ανθρωπότητας.
Θεωρούνται πως είναι «Δώρα της Αφροδίτης» μια που με το άρωμά τους έχουν τη δύναμη να ξυπνούν τα πάθη! Ο βιολόγος, συγγραφέας και ερευνητής των ιδιοτήτων των φυτών Ορέστης Δαβίας αναφέρει πως «το άρωμα, η γεύση, καθώς και οι αντιδράσεις που προκαλούν στον άνθρωπο τα μπαχαρικά οφείλονται κυρίως στα αιθέρια έλαια που περιέχουν» και προτείνει να τα χρησιμοποιούμε άφοβα διότι «εκτός από το φαγητό, αρταίνουν και τον έρωτα, ανοίγουν την όρεξη και μαζί ξυπνούν την επιθυμία».
Ο όρος «μπαχαρικά» αναφέρεται στις αρωματικές, πικάντικες ή καυτερές ουσίες φυτών που ευδοκιμούν, συνήθως, σε τροπικές και υποτροπικές περιοχές. Η ετυμολογία της λέξεως, κατά μία εκδοχή, οφείλεται στην πακιστανική λέξη «μπαχάρ», ενώ κατά άλλες εκδοχές ο όρος είναι αραβικής ή και τουρκικής προέλευσης και περιγράφει το σύνολο των αρωματικών μαγειρικών καρυκευμάτων. Τα μπαχαρικά έχουν την ιδιότητα να επηρεάζουν την οργανοληπτική ικανότητα των τροφίμων παρέχοντας αξιόλογες ποσότητες αντιοξειδωτικών ουσιών χωρίς να αυξάνουν τη θερμιδική αξία του γεύματός μας.
Η αντίληψή μας για την τροφή μας διαχωρίζει από τα ζώα, μια που εκτός από την ανάγκη για μια πρωτόγονη, ζωώδη ικανοποίηση της πείνας ωθούμαστε σε μία αναζήτηση της νοστιμιάς, της ευχαρίστησης, της ικανοποίησης και της πληρότητας για την τέρψη των αισθήσεων. Γι’ αυτό και η μαγειρική είναι τέχνη. Θα μπορούσαμε να την παρουσιάσουμε σαν ένα καμβά όπου τα μπαχαρικά είναι η παλέτα των χρωμάτων που χρησιμοποιούνται ως τα πολυτιμότερα «υλικά» του. Κανένα πιάτο δεν είναι ίδιο χωρίς την προσθήκη μυρωδικών, καρυκευμάτων, μπαχαρικών. Δίνουν άρωμα, δίνουν γεύση και προστατεύουν θεραπευτικά την υγεία.
Το κύριο χαρακτηριστικό των μπαχαρικών είναι ότι χρησιμοποιούνται απαραίτητα ξερά, γιατί μόνο τότε αναπτύσσονται η μέγιστη γεύση και το άρωμά τους, σε αντίθεση με τα αρωματικά βότανα που είναι γευστικότερα φρέσκα.
Διαχρονικά, εκτός από τη χρήση τους στη θεραπευτική και τη μαγειρική, χρησιμοποιήθηκαν σε θρησκευτικές τελετουργίες πολλών λαών, στις προσφορές προς τους θεούς, στην παρασκευή αρωμάτων, ποτών, σαπουνιών, καλλυντικών και αιθέριων ελαίων και ως χρωστικές ουσίες. Ένα από τα σημαντικά γνωρίσματα των μπαχαρικών είναι οι ισχυρές αντιοξειδωτικές τους ιδιότητες, γεγονός που τα καθιστά ιδανικά στη συντήρηση των τροφίμων. Χρησιμοποιούνται για αυτόν τον σκοπό εδώ και αιώνες, ενώ αξιοποιούνται και από τη σύγχρονη βιομηχανία τροφίμων. Έτσι, αποφεύγεται η χρήση χημικών συντηρητικών τα οποία, αποδεδειγμένα, βλάπτουν την υγεία.
Τι είναι όμως τα μπαχαρικά; Τα μπαχαρικά είναι τα αποξηραμένα τμήματα ενός φυτού που περιέχει αρωματικές, πικάντικες και καυστικές ουσίες. Αναφέρονται και ως καρύκευμα ή μυρωδικά. Τα μπαχαρικά μπορεί να είναι φύλλα, σπόρια, καρποί, ρίζες, άνθη, βολβοί και φλοιοί που, είτε ολόκληρα είτε επεξεργασμένα, χρησιμοποιούνται ως συνοδευτικά πρόσθετα στα τρόφιμα. Πολλές φορές δεν είναι διακριτό το όριο ανάμεσα στα μπαχαρικά, τα βότανα και τα μυρωδικά ειδικά σε χώρες όπως η δική μας όπου υπάρχει μεγάλη ποικιλία από αυτά. Περιλαμβάνονται στις αποκαλούμενες «αρτυματικές ύλες» και σύμφωνα με τον ελληνικό κώδικα τροφίμων και ποτών είναι: «εκείνες που έχουν έντονο άρωμα και γεύση και η προσθήκη τους στα τρόφιμα γίνεται για να βελτιώσουν τη γεύση τους».
Το «Ταξίδι» των Μπαχαρικών
Η χρήση των πρώτων μπαχαρικών μας οδηγεί στα βάθη του χρόνου, πέρα από την καταγεγραμμένη ιστορία της ανθρωπότητας, περί το 50.000 π.Χ. Λέγεται πως στην Ινδία το εμπόριό τους ξεπερνά τα 7.000 έτη και ότι από εκεί μεταφέρονταν στην Μεσοποταμία, την Αίγυπτο και την Αραβία.
Υπάρχουν αναφορές για χρήση μπαχαρικών σε αρχαίους ασσυριακούς μύθους, σε ιερογλυφικά στην Αίγυπτο και στις ιστορίες της Βίβλου. Είναι γνωστό ότι οι αρχαίοι Αιγύπτιοι δεν χρησιμοποιούσαν τα μπαχαρικά κύρια για να νοστιμίζουν τα φαγητά αλλά και ως καλλυντικά, και στην τεχνική της μουμιοποίησης, ενώ τα τοποθετούσαν και στους τάφους. Η μυθική βασίλισσα του Σαββά θρυλείται πως προσέφερε στον βασιλιά Σολομώντα μπαχαρικά, χρυσάφι και πολύτιμους λίθους.
Η χρήση τους εξαπλώθηκε από τη Μέση Ανατολή προς την Ευρώπη και την ανατολική Μεσόγειο. Οι αρχαίοι Έλληνες λέγεται πως προμηθεύονταν μπαχαρικά προερχόμενα από τη νότια Ινδία. Μάλιστα, ο Ιπποκράτης είχε καταγράψει πάνω από 400 φάρμακα που προέρχονταν από μπαχαρικά και βότανα. Μπαχαρικά από την Κίνα, την Ινδία, την Κεϋλάνη - Σρι Λάνκα, τη Μαλαισία και την ευρύτερη περιοχή της Ινδονησίας, μεταφέρονταν με καραβάνια που ακολουθούσαν, μεταξύ άλλων, και τον περίφημο «δρόμο του μεταξιού». Αρχικά, υπήρχαν χερσαίοι δρόμοι στην Ανατολή για τη διακίνησή τους, αλλά το εμπόριο τους αναπτύχθηκε στη συνέχεια, κυρίως, δια θαλάσσης. Ο κόλπος της Βεγγάλης ήταν εκείνες τις εποχές σημείο συνεύρεσης πολλών εθνών και φυλών.
Από το 3.000 π.Χ. έως και τους πρώτους μεταχριστιανικούς αιώνες οι Άραβες κατείχαν το μονοπώλιο της διακίνησης των μπαχαρικών και των βοτάνων από τις ανατολικές χώρες. Οι Άραβες συναλλάσσονταν απευθείας με τους ιθαγενείς στα Νησιά των Μπαχαρικών παρακάμπτοντας τη διαμεσολάβηση των Ινδών. Και προκειμένου να αποτρέψουν κάθε απόπειρα ταξιδιού προς τις περιοχές αυτές, διέδιδαν τρομερές ιστορίες που φόβιζαν κάθε επίδοξο ανταγωνιστή τους.
Η πόλη της Αλεξάνδρειας έγινε, περίπου, το 80 π.Χ. το σημαντικότερο παγκόσμιο κέντρο διακίνησης μπαχαρικών που έφθαναν μέσω της Αραβίας και της Ερυθράς Θάλασσας από την Ινδία και τα Νησιά των Μπαχαρικών και από εκεί διοχετεύονταν στην Ευρώπη.
Και οι Κινέζοι, παρά τις ατελείς γνώσεις τους για τα ταξίδια στη θάλασσα, διέσχιζαν το Μαλαϊκό αρχιπέλαγος και εμπορεύονταν και αυτοί με την Κεϋλάνη και τα περιβόητα Νησιά των Μπαχαρικών που βρίσκονται στην περιοχή της Ινδονησίας. Εξέχουσα θέση στο εμπόριο των μπαχαρικών είχε ειδικά το σύμπλεγμα των ηφαιστειογενών νησιών Μπάντα, καθώς κάποτε ήταν ο μόνος τόπος παραγωγής μοσχοκάρυδου.
Γύρω στο 100 μ.Χ. οι Άραβες κατέκτησαν την κοιλάδα του Ινδού ποταμού. Εκεί έφεραν κύμινο και κορίανδρο, τα ανέμειξαν με ντόπιο πιπέρι, πιπερόριζα και κουρκούμη και έφτιαξαν μία περίεργη κιτρινωπή σκόνη με έντονη γεύση και άρωμα. Αιώνες αργότερα, οι Βρετανοί ναυτικοί διέδωσαν τη χρήση αυτής της σκόνης που ονομαζόταν κάρυ, υπάρχουν πολλές παραλλαγές της, σε όλο τον κόσμο.
Το μονοπώλιο των Αράβων, που διατηρήθηκε για αρκετούς αιώνες, άρχισε να καταρρέει όταν οι Αιγύπτιοι και οι Ρωμαίοι ήρθαν οι ίδιοι σε επαφή με τους εμπόρους της Ινδίας. Χρειάζεται να επισημάνουμε εδώ πως, τα μπαχαρικά ήταν διαθέσιμα μόνο στις ανώτερες τάξεις των Ρωμαίων και εκτιμούνταν όσο και το χρυσάφι.
Αλλά και στη διάρκεια του Μεσαίωνα τα μπαχαρικά ήταν τόσο πολύτιμα όσο ο χρυσός και οι πολύτιμοι λίθοι και αποτέλεσαν την κινητήρια δύναμη της τότε παγκόσμιας οικονομίας και του διεθνούς εμπορίου. Επίσης, ήταν μια βασική αιτία για την εκτεταμένη ανάπτυξη της πειρατείας. Κατά τον 13ο αιώνα η Βενετία έγινε η πλέον ισχυρή εμπορική δύναμη και ο μυθικός της πλούτος προερχόταν, σε μεγάλο ποσοστό, από το εμπόριο των μπαχαρικών. Οι Βενετοί διατηρούσαν ισχυρούς δεσμούς με τους Άραβες οι οποίοι στις αρχές του 13ου αιώνα τους παρέδωσαν το μονοπώλιο του ευρωπαϊκού εμπορίου με τις ανατολικές χώρες. Σημαντικό ρόλο έπαιξε και το περιβόητο ταξίδι του βενετσιάνου εξερευνητή Μάρκο Πόλο (1254-1324) στην Ασία.
Η σκυτάλη πέρασε τους επόμενους αιώνες, περίπου, μετά το 1200 μ.Χ., στην Ευρώπη, όταν ευρωπαίοι εξερευνητές ανακάλυψαν δικούς τους δρόμους προς τις εξωτικές χώρες των μπαχαρικών.
Το πέρασμα από τον Μεσαίωνα στην Αναγέννηση σηματοδοτήθηκε από έντονες ναυτικές συγκρούσεις ανάμεσα στις χώρες που αποζητούσαν τον έλεγχο της διακίνησης των μπαχαρικών. Συγκεκριμένα, από τον 15ο έως και τον 17ο αιώνα, Ισπανοί, Πορτογάλοι, Άγγλοι και Ολλανδοί πολεμούσαν διαρκώς για αυτόν το λόγο.
Τον 20ο αιώνα το κέντρο διακίνησης των μπαχαρικών στο δυτικό κόσμο έγινε το Λονδίνο, ενώ στα τέλη του 20ου αιώνα η Νέα Υόρκη πήρε τη σκυτάλη θέτοντας τις ΗΠΑ στην πρώτη θέση του παγκόσμιου εμπορίου μπαχαρικών.
Στις μέρες μας ακόμη παράγονται στην Ασία τα μπαχαρικά που κάποτε κυριαρχούσαν στο εμπόριο, όπως η κανέλλα, το πιπέρι, το μοσχοκάρυδο, το γαρίφαλο και η πιπερόριζα. Όμως, πλέον παράγονται πολλά είδη μπαχαρικών και σε χώρες του δυτικού ημισφαιρίου. Για παράδειγμα, η Βραζιλία καλλιεργεί πιπέρι, η Γρενάδα μοσχοκάρυδο, η Τζαμάικα πιπερόριζα και μπαχάρι και η Νικαράγουα, το Ελ Σαλβαδόρ και οι ΗΠΑ παράγουν σουσάμι.
Ξακουστές είναι οι υπαίθριες αγορές στην Ταγγέρη, στην Καζαμπλάνκα, στο Μαρακές, η Αγορά της Ρώμης αλλά και στο Αλ Χαλίλ και το Ασουάν της Αιγύπτου καθώς και στο Καπαλί Τσαρσί της Κωνσταντινούπολης όπου τα αρώματα των μπαχαρικών ζωντανεύουν τις αισθήσεις, ενώ προσφέρουν και μοναδικές ευκαιρίες για παζάρεμα!
Στην εποχή μας τα μπαχαρικά δεν αποτελούν πλέον προνόμιο των λίγων αλλά χρησιμοποιούνται ευρύτατα και αποτελούν ένα εκ των «ουκ άνευ» της σύγχρονης μαγειρικής. Ωστόσο, εξακολουθεί να μην είναι ευρέως γνωστό το ότι επηρέασαν έντονα τον ρου της παγκόσμιας ιστορίας διαμορφώνοντας τον κόσμο μας έως και σήμερα.
Μπαχαρικά & Θεραπευτικές Ιδιότητες
Παρόλο που οι επιστημονικές έρευνες επί των μπαχαρικών είναι στα πρώτα στάδια, τα μέχρι τώρα ευρήματα είναι εντυπωσιακά. Τα πολλαπλά φυτοχημικά στοιχεία που απαντώνται σε πολλά φυτά της φύσης μπορούν να προφυλάξουν τα υγιή κύτταρα του ανθρώπινου οργανισμού. Για παράδειγμα, η κουρκουμίνη που απαντάται σε πάρα πολλά μπαχαρικά έχει αποδειχθεί ότι μειώνει τον κίνδυνο του καρκίνου του παχέως εντέρου κατά 50%, ενώ άλλες έρευνες έδειξαν ότι πιθανότατα προστατεύει και από τον καρκίνο του δέρματος. Επιπλέον, οι πρώτες επιστημονικές ενδείξεις την κατατάσσουν μεταξύ των πλέον δραστικών χημικών ουσιών που παρεμποδίζει την ανάπτυξη του ιού HIV και τον πολλαπλασιασμό του, ελέγχοντας έτσι την ασθένεια του AIDS.
Υπάρχουν ενδιαφέρουσες έρευνες σχετικά με τα συστατικά των μπαχαρικών, μια ομάδα εκ των οποίων φαίνεται πως έχουν αντιοξειδωτικές ιδιότητες, κρατώντας τις αρτηρίες καθαρές. Αρκετά από αυτά εξουδετερώνουν έναν αριθμό από βλαβερά χημικά που συχνάζουν στο ανθρώπινο σώμα. Ορισμένα άλλα αποδείχτηκε ότι όταν έρχονται σε επαφή με καρκινοειδή κύτταρα, ακόμα και με αυτά που προκαλούν λευχαιμία, τα ακινητοποιούν και τα εξουδετερώνουν, ενώ αφήνουν ανέπαφα τα υγιή κύτταρα.
Νορβηγοί και Ιάπωνες ερευνητές μελέτησαν τη συγκέντρωση αντιοξειδωτικών ουσιών σε μπαχαρικά καθώς και σε αρωματικά φυτά. Τα συμπεράσματα της μελέτης τους, που δημοσιεύτηκαν στο επιστημονικό περιοδικό «Journal of Nutrition», οι ερευνητές τονίζουν ότι η χρήση των μπαχαρικών και των αρωματικών βοτάνων ενδεχομένως να συνιστά πηγή αντιοξειδωτικών ουσιών, εφάμιλλη των φρούτων και των λαχανικών.
Όλες οι παραπάνω έρευνες προσθέτουν και την ωφέλιμη για την υγεία πλευρά των μπαχαρικών πέρα από τη χρήση τους στην μαγειρική. Το άρωμα που σκορπάνε απλόχερα στην κουζίνα, καθώς και τα επιπλέον αιθέρια έλαια και συστατικά δημιουργούν ένα άριστο αποτέλεσμα. Σκεφτείτε πώς θα ήταν το παγωτό βανίλια χωρίς τη χρήση βανίλιας, ή ο σιμιγδαλένιος χαλβάς χωρίς κανέλα ή τα σουτζουκάκια χωρίς κύμινο. Το τερπνόν λοιπόν μετά του ωφελίμου!!!
Τα Αρχαία Φάρμακα
Αρχαίες αλλά και νεότερες πηγές, βιβλία ιατρικής και βοτανολογίας αναφέρουν τα μπαχαρικά ως σπουδαία φάρμακα για τη θεραπεία μιας πληθώρας ασθενειών. Χρησιμοποιούνταν για την παρασκευή ελαίων, φαρμάκων, αφροδισιακών, αλλά και σε διάφορες τελετουργίες σχεδόν σε όλους τους λαούς. Οι αρχαίοι Ρωμαίοι, όμως, εκτίμησαν τόσο τις θεραπευτικές τους ιδιότητες, όσο και την εξαιρετική τους γεύση.
Κατά τη διάρκεια του Μεσαίωνα, όπως και στην αρχαία Ελλάδα, η σωματική ευεξία και η σωστή διατροφή ήταν άρρηκτα συνδεδεμένες. Τα μπαχαρικά τότε «θεωρούνταν τόσο αισθησιακά όσο και υγιεινά». Κυρίως, μετρίαζαν την επικινδυνότητα των τροφών που καρύκευαν και κάποια στιγμή τροφές, ιατρική, μπαχαρικά και φάρμακα συνδέονταν στενά. Η διαφορά μάλιστα μεταξύ ενός εμπόρου μπαχαρικών και ενός φαρμακοποιού ήταν από ασαφής έως ανύπαρκτη.
Το 16ου και του 17ου αιώνα χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελούσε η πεποίθηση των Άγγλων ιατρών για τις θαυματουργές ιδιότητες του μοσχοκάρυδου, που πίστευαν πως αποτελούσε ένα είδος ελιξιρίου ικανού να θεραπεύσει ακόμη και την τρομερή πανώλη. Το θεωρούσαν ως πανάκεια για κάθε σχεδόν ασθένεια, αλλά και ως ισχυρότατο αφροδισιακό.
Όλα σχεδόν τα μπαχαρικά είναι σπουδαίες πηγές αντιοξειδωτικών ουσιών, που μας προστατεύουν από τη γήρανση, αλλά και από διάφορες παθήσεις όπως τον διαβήτη, ενώ δυναμώνουν το ανοσοποιητικό μας σύστημα σε συνδυασμό με μια ισορροπημένη διατροφή. Πολλά από αυτά έχουν αντιφλεγμονώδη και παυσίπονη δράση. Κάποια διευκολύνουν την πέψη, ενώ άλλα θεωρούνται αφροδισιακά. Είναι σπουδαία αντιμικροβιακά και εξουδετερώνουν παθογόνους μικροοργανισμούς.
Το κάθε μπαχαρικό περιέχει μια πληθώρα βιταμινών, μετάλλων, ιχνοστοιχείων και άλλων ευεργετικών για τον οργανισμό μας θρεπτικών στοιχείων και είναι «επιφορτισμένα» με μια πληθώρα ιδιοτήτων άλλοτε αποδεδειγμένων και άλλοτε ανεπιβεβαίωτων επιστημονικά, αλλά και χωρίς σχεδόν καθόλου θερμίδες. Παρόλα αυτά θα πρέπει να είμαστε προσεκτικοί με την ποσότητα των μπαχαρικών που χρησιμοποιούμε. Μια πρέζα αρκεί.
Θα πρέπει να επισημάνουμε πως οι παραδοσιακές ιατρικές των λαών, όπως η αγιουρβέδα και η κινέζικη ιατρική, καταγράφουν εντυπωσιακές θεραπευτικές ιδιότητες για πλήθος μπαχαρικών και βοτάνων.
Αν και έχουμε προσπαθήσει παραπάνω να προσδιορίσουμε ποιά φυτά ανήκουν στα μπαχαρικά είναι δύσκολο να οριοθετήσουμε ακριβώς το σημείο που διαχωρίζει τα μπαχαρικά, από τα αρωματικά και τα βότανα, μια που η χρήση όλων αυτών ξεπερνά τα όρια της γευσιγνωσίας και αγγίζει την αληθινή θεραπεία μέσα από την παράδοση της ίδιας της φύσης που απλόχερα μας χαρίζει. Παρόλα αυτά θα προσπαθήσουμε να αναφέρουμε ορισμένα από αυτά καθώς και κάποιες από τις πιο σημαντικές ευεργετικές τους ιδιότητες που έως τώρα μας είναι γνωστές.
Πιπέρι
Θεωρείται ο «βασιλιάς» των μπαχαρικών. Αναφέρεται σε ινδικά κείμενα πριν από 3000 χρόνια, ενώ ο Αιγύπτιοι το χρησιμοποιούσαν και στη σύνθεση των μπαχαρικών για μουμιοποίηση.
Πλούσιο σε αντιοξειδωτικά, το πιπέρι χάρη στην «καυτερή» ουσία καψαϊκίνη, καταπραϋνει τους μυϊκούς πόνους και τις μετεγχειρητικές ενοχλήσεις καθώς μπλοκάρει τις χημικές ενώσεις που μεταφέρουν το μήνυμα του πόνου στον εγκέφαλο. Έχει αντιβακτηριδιακή δράση, βοηθά στο βήχα, το ρίγος, τη βρογχίτιδα, και τις αλλεργίες και καταπολεμά τις χειμερινές ιώσεις. Βελτιώνει την κυκλοφορία του αίματος και διώχνει την κατάθλιψη. Έρευνα που δημοσιεύθηκε στο «American Journal of Clinical Nutrition» ανέφερε πώς το πιπέρι βοηθά και στην απώλεια βάρους.
Το πιπέρι ή αλλιώς πέπερι έχει το συστατικό πιπερίνη που σύμφωνα με έρευνα του πανεπιστημίου του Μίτσιγκαν, δρα προληπτικά στον καρκίνο του μαστού. Κύριο χαρακτηριστικό του μαυροπίπερου είναι η ικανότητά του να ερεθίζει συγκεκριμένους γευστικούς κάλυκες που δίνουν εντολή στο στομάχι για την έκκριση υδροχλωρικού οξέως, προετοιμάζοντάς το να ξεκινήσει τη διαδικασία της πέψης. Σαν αποτέλεσμα, η τροφή διασπάται πιο γρήγορα χωρίς να αφήνει το περιθώριο να αναπτυχθούν μικροοργανισμοί που οδηγούν σε έντονο φούσκωμα, δυσκοιλιότητα ακόμα και διάρροια.
Πιπέρι Καγιέν
Προέρχεται από την ποικιλία της πιπεριάς chili και η καυτερή του γεύση οφείλεται στην ουσία καπσαϊκίνη. Το πιπέρι καγιέν αποτελεί εξαιρετική πηγή β-καροτενίου που είναι μια μορφή της βιταμίνης Α, γεγονός που του προσδίδει αντιοξειδωτικές ιδιότητες, καθώς και Βιταμίνης C που ενδείκνυται για την αντιμετώπιση των κρυολογημάτων, του πυρετού, της δυσπεψίας και της γρίπης. Η επαρκής πρόσληψή του σχετίζεται με μειωμένο κίνδυνο καρδιαγγειακών νοσημάτων ενώ έχει αντιφλεγμονώδη δράση και βιταμίνες που προστατεύουν τα κύτταρα από την καταστροφική δράση των ελεύθερων ριζών. Ο προστατευτικός μηχανισμός περιλαμβάνει τη μείωση της οξείδωσης της χοληστερόλης, μειώνοντας έτσι τη βλαπτική της επίδραση στα αγγεία. Το καγιέν, όπως και όλες οι πιπεριές τσίλι έχουν αντιθρομβωτική δράση, διεγερτικές, χωνευτικές, τονωτικές και απολυμαντικές ιδιότητες, ενώ φαίνεται ότι λειτουργούν και ως φυσικά αναλγητικά ενώ ελέγχουν και τα επίπεδα σακχάρου στο αίμα.
Οι Μεξικανοί, από πάντα, συνηθίζουν να πίνουν ζεστά με πιπέρι καγιέν για το κρυολόγημα, τον πυρετό και τη δυσπεψία.
Λανθασμένα το τσίλι έχει τη φήμη ότι αυξάνει τον κίνδυνο εμφάνισης πεπτικού έλκους. Αντίθετα, τον μειώνει, αδρανοποιώντας βακτήρια που είναι υπεύθυνα για την πρόκληση του πεπτικού έλκους. Επίσης, διεγείρει το βλεννογόνο του στομάχου ώστε να εκκρίνει προστατευτικά υγρά που εμποδίζουν τη δημιουργία έλκους. Ωστόσο, σε περιπτώσεις ατόμων που έχουν ήδη παρουσιάσει πεπτικό έλκος, η κατανάλωσή του πρέπει να γίνεται με προσοχή. Μια πολύ ενδιαφέρουσα μελέτη, έδειξε ότι η κατανάλωση τσίλι μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο καρκίνου του προστάτη μέσω μιας σειράς προστατευτικών επιδράσεων στα συγκεκριμένα κύτταρα.
Ρίγανη ή Ορίγανο
Βρίσκεται στην κορυφή της «μεσογειακής μαγειρικής», θεωρείται αρωματικό βότανο που μπορεί να χρησιμοποιηθεί φρέσκο ή αποξηραμένο. Θεωρείται προϊστορικό μυρωδικό μια και ανακαλύφθηκε σε παλαιολοντικά μνημεία, στην αρχαία Ελλάδα λατρευόταν ως σύμβολο χαράς και ευτυχίας, μιας και κοσμούσε τα στεφάνια σε τελετές γάμων. Αλλά και οι αρχαίοι Έλληνες έπιναν αφέψημα ρίγανης για να γιατρέψουν τους σπασμούς της κοιλιάς, αλλά και τις διάρροιες.
Θα τη βρούμε στα περισσότερα ορεινά μέρη της ελληνικής υπαίθρου και σχεδόν μέσα σε κάθε χωριάτικη σαλάτα. Η ρίγανη έχει μοναδική και ιδιαίτερα ισχυρή αντιοξειδωτική δράση και είναι από τα πιο φρέσκα βότανα. Χάρη στη θυμόλη και τη καρβακόλη που εμπεριέχει, δρα ως «ασπίδα» απέναντι σε ιώσεις και βακτήρια εμποδίζοντας τη δράση μικροοργανισμών προφυλάσσοντάς μας από διάφορες ασθένειες. Η γνωστή αντιοξειδωτική της δράση είναι ισχυρότερη από τα τεχνητά αντιοξειδωτικά σκευάσματα ΒΗΤ και ΒΗΑ που χρησιμοποιούνται από τη βιομηχανία στα συσκευασμένα κρέατα.
Η ρίγανη, είναι ένα καλό γιατρικό για μολύνσεις του δέρματος, για τη δυσκαμψία των μυών και των αρθρώσεων, αλλά και για όσους έχουν αδύναμο αναπνευστικό σύστημα. Η νόστιμη ρίγανη είναι επίσης γνωστή πηγή β-καροτίνης και σιδήρου.
Διευκολύνει την πέψη και καταπολεμά τη δυσκοιλιότητα. Καλό δυναμωτικό και φίλος για τους πνεύμονες βοηθά στις χρόνιες βρογχίτιδες. Έχει διεγερτικές ιδιότητες και βοηθά τα άτομα που υποφέρουν από κόπωση.
Το αιθέριο έλαιό της είναι τονωτικό, αντισπασμωδικό, ευστόμαχο, αντιβηχικό, αποχρεμπτικό και χρησιμοποιείται σε εντριβές του δέρματος και για τονωτικά και κατευναστικά λουτρά.
Τέλος, αποτελεί ίσως το ιδανικότερο συνοδευτικό του ψημένου κρέατος καθώς οι φυτικές της ίνες μειώνουν τη χοληστερόλη και τα τριγλυκερίδια στο αίμα εξισορροπώντας έτσι τις τυχόν βλάβες από την κρεοφαγία. Αυτό που λίγοι γνωρίζουν είναι η αντικαρκινική δράση της ρίγανης. Το κρέας από τη φύση του περιέχει νιτρικά που σε συνδυασμό με τις αμίνες του στομάχου δημιουργούν νιτροζαμίνες που είναι καρκινογόνες ουσίες. Το ριγανισμένο κρέας εκτός από τη νοστιμιά που αποκτά, βοηθά και στην αποφυγή ανάπτυξης νιτροζαμίνων.
Μπαχάρι
Το μπαχάρι έρχεται δεύτερο μετά το γαρίφαλο όσον αφορά την περιεκτικότητά του σε αντιοξειδωτικά στοιχεία, σύμφωνα με σχετική αξιολόγηση του Πανεπιστημίου του Όσλο. Επίσης, του έχει αποδοθεί και η ιδιότητα να μειώνει την πίεση, αλλά δεν υπάρχουν αρκετά ερευνητικά δεδομένα γι’ αυτή του τη δράση.
Επειδή έχει αναισθητικές ιδιότητες χρησιμοποιείται για την παρασκευή πολλών αλοιφών, που ανακουφίζουν από τον πόνο. Τα έλαιά του χρησιμοποιούνται σε φάρμακα που σκοπό έχουν να ανακουφίζουν από τη δυσπεψία και τους στομαχικούς πόνους, ενώ βοηθά και στην πέψη των λιπαρών ουσιών. Καταπολεμά ακόμη τον πονοκέφαλο και τον πονόδοντο.
Τα αιθέρια έλαιά του χρησιμοποιούνται στην αρωματοθεραπεία για την αντιμετώπιση προβλημάτων όπως: αρθρίτιδα, βήχας, κράμπες, κατάθλιψη, κούραση, στρες. Τα εμποτισμένα με μπαχάρι έμπλαστρα ανακουφίζουν ρευματικούς πόνους και νευραλγίες.
Συνδυασμένο μαζί με πιπέρι, κανέλα, γαρίφαλο και μοσχοκάρυδο χρησιμοποιείται στην αλλαντοποιία, την ποτοποιία και στα φαγητά.
Μουστάρδα
Η θρεπτική αξία της μουστάρδας οφείλεται στον σιναπόσπορο ο οποίος έχει υψηλά ποσοστά πρωτεϊνών, ιχνοστοιχείων και μετάλλων όπως το ασβέστιο, το μαγνήσιο, το κάλιο και η νιασίνη. Η μουστάρδα έχει λίγες θερμίδες και χαμηλά λιπαρά με χαρακτηριστικό την απουσία χοληστερόλης.
Πολλοί ερευνητές έχουν αναφέρει την προστασία που προσφέρει το έλαιο μουστάρδας έναντι τροφοπαθογόνων μικροοργανισμών όπως οι Listeria, E. Coli, Staphylococcus aureus. Σε όλους τους σπόρους μουστάρδας υπάρχουν ισοθειακυανικές ενώσεις οι οποίες ελευθερώνονται όταν ενεργοποιείται ένα ένζυμο που επίσης υπάρχει στους σπόρους, η μυροσινάση. Επιπλέον, πολλές μελέτες έχουν συνδέσει αυτές τις ισοθειακυανικές ενώσεις με την προστασία έναντι του καρκίνου. Εργαστηριακά πειράματα έχουν δείξει πως η βρώση του φυτού μειώνει τον κίνδυνο προσβολής ορισμένων μορφών καρκίνου, ιδιαίτερα του παχέως εντέρου και του στομάχου.
Τα έμπλαστρα με σινάπι αλλά και οι αλοιφές είναι ίσως από τις πιο αποτελεσματικές θεραπείες για μολύνσεις του στέρνου. Το λάδι του σιναπιού είναι ευεργετικό για την ανακούφιση του πόνου στις κλειδώσεις, η υπεραιμία που προκαλεί βοηθά σε μυϊκούς και σκελετικούς πόνους και μπορεί να βοηθήσει στη θεραπεία ερεθισμών του δέρματος. Ο αλεσμένος σπόρος χρησιμοποιείται για θεραπεία ρευματισμών και ως μέσο μείωσης της συμφόρησης στο εσωτερικό των οργάνων. Εφαρμοζόμενο εξωτερικά το σινάπι μειώνει τη συμφόρηση των εσωτερικών οργάνων τραβώντας το αίμα προς την επιφάνεια και είναι χρήσιμο σε πονοκέφαλους, νευραλγία και σπασμούς. Βοηθά στη θεραπεία των αναπνευστικών μολύνσεων, χιονίστρες και σκασίματα δέρματος. Το έλαιο του σιναπιού προτείνεται για το δυνάμωμα της τρίχας ενώ η σκόνη του σπόρου είναι αντισηπτική.
Η μαύρη και λευκή μουστάρδα ενισχύουν το κυκλοφοριακό και γαστρεντερικό σύστημα. Η λευκή μουστάρδα ανακουφίζει τον πόνο και είναι διουρητική και αντιβιοτική, με αναγνωρισμένη εδώ και αιώνες αποσυμφορητική και αποχρεμπτική δράση ανακουφίζει από συμπτώματα συμφόρησης της ιγμορίτιδας. Συντελεί στην καύση των περίσσιων θερμίδων. Το λευκό σινάπι δρα ως αντιμυκητιακό, ορεκτικό, άφυσο, καθαρτικό, εφιδρωτικό, χωνευτικό, διουρητικό, εμετικό, αποχρεμπτικό, αλλεργικό, διεγερτικό, τονωτικό και καυστικό. Στη Κίνα χρησιμοποιείται στη θεραπεία του βήχα με άφθονο φλέγμα, στη φυματίωση και την πλευρίτιδα.
Αναφέρεται ότι το αφέψημα των σπόρων χρησιμοποιείται στην θεραπεία σκλήρυνσης συκωτιού και σπλήνας καθώς και στη θεραπεία καρκινώματος σε όγκους του λαιμού και αποστήματα.
Κανέλα
Η σύνθεση της κανέλας αποτελείται από τρία βασικά έλαια που παρουσιάζουν έντονη αντιμικροβιακή δράση. Συγκεκριμένα έχει αποδειχτεί ότι ελάχιστες σταγόνες από εκχύλισμα κανέλας αρκούν να εμποδίσουν την δράση των μικροοργανισμών Bacilus και Candida. Επίσης το έλαιο cinnamaldehyde βοηθά στην προφύλαξη του οργανισμού από καρδιοαγγειακά νοσήματα, εμποδίζοντας τη συσσώρευση αιμοπεταλίων και μειώνοντας τα επίπεδα χοληστερόλης στο αίμα.
Η κανέλα αποτελεί εξαιρετική πηγή μαγγανίου και σιδήρου. Όταν συνδυάζεται με μήλο και πορτοκάλι, η περιεκτικότητα των φρούτων σε βιταμίνη C μεγιστοποιεί την απορρόφηση του σιδήρου από τον οργανισμό.
Έρευνες έχουν δείξει ότι βοηθά την κακή χοληστερόλη, αλλά και ότι έχει θερμαντικές, αντισηπτικές, αντιρυτιδικές και αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες και καταπολεμά τους σπασμούς. Χάρη στις κινναμικές αλδεΰδες της, η κανέλα «ρίχνει» την υψηλή αρτηριακή πίεση καθώς και τον πυρετό και διαθέτει αναλγητική δράση. Μια ακόμη πολύ σημαντική ιδιότητά της αφορά στην σχέση της με τον διαβήτη τύπου 2. Βοηθά σε περιπτώσεις τυμπανισμού και δυσπεψίας ενώ είναι πλούσια πηγή μαγνησίου, συστατικού απαραίτητου για την οστική πυκνότητα.
Βοηθάει στην αντιμετώπιση στομαχικών διαταραχών, τονώνει το κυκλοφοριακό, καταπραΰνει τους πόνους της περιόδου, έχει αφροδισιακές ιδιότητες και βοηθάει στον κορεσμό.
Στην φαραωνική Αίγυπτο τη χρησιμοποιούσαν στη μαγεία και στη διαδικασία ταρίχευσης για τις μούμιες.
Με κανέλλα αρωμάτιζαν παλαιότερα τα σεντόνια τους και οι εραστές, αλλά και τα ρούχα τους οι γυναίκες. Το άρωμά της μάλιστα την καθιστούσε δώρο που άρμοζε στους βασιλείς και στις θυσίες προς τους θεούς.
Κάπαρη
Στην αρχαιότητα πίστευαν ότι το φυτό έχει θεραπευτικές αλλά και μαγικές ιδιότητες. Ο αρχαίος γιατρός Διοσκουρίδης συνιστούσε τα φύλλα και τη ρίζα του φυτού για να εξαφανίζονται τα πρηξίματα. Η χαρακτηριστική μυρωδιά της κάππαρης οφείλεται στο καπρικό οξύ. Το φυτό παράγει αιθέριο έλαιο που περιέχει καππαρίνη μια ουσία που διεγείρει το στομάχι.
Στη φαρμακευτική χρησιμοποιείται σε περιπτώσεις αδυναμίας, ως διεγερτικό της κυκλοφορίας και των αναπνευστικών λειτουργιών καθώς και σε περιπτώσεις ανεπάρκειας, πόνων και εμμήνων. Δίνεται στις έγκυες πριν από τη γέννα για να προκαλέσει συσπάσεις στη μήτρα. Σταματά τη διάρροια και τους σπασμούς στο στομάχι και τα έντερα, ενώ χρησιμοποιείται και κατά της ανικανότητας και των τσιμπημάτων από σφήκες και δαγκώματα φιδιών.
Γιατρεύει τη σπλήνα, τα σκουλήκια του εντέρου και τις αιμορροΐδες. Ανοίγει την όρεξη και διεγείρει τα γαστρικά υγρά. Ο φλοιός της ρίζας χρησιμοποιείται στη θεραπεία παθήσεων όπως αρθρίτιδες, ρευματισμοί και πονόδοντοι.
