Τα πρώτα πλάνα, οι πρώτες τηλεκριτικές, τα «ζεστά» δελτία, τα στούντιο που ήταν «κρεμασμένα» σε γκρεμούς και η Έλλη Λαμπέτη που έκανε τους τεχνικούς του ΕΙΡ να κλαίνε.
Η πρώτη επίσημη πρεμιέρα της ελληνικής τηλεόρασης έγινε στις 23 Φεβρουαρίου 1966, στις 18.30 το απόγευμα, σε ένα μικρό στουντιάκι του ΟΤΕ. Η Ελένη Κυπραίου – «κατακόκκινη, σαν ερυθρόδερμος» όπως έγραψε την άλλη μέρα μια εφημερίδα- πήρε το κείμενο της εκφώνησής της και διάβασε το πρόγραμμα της τηλεοπτικής πρεμιέρας :
«Καλησπέρα σας. Από σήμερα, το Ελληνικό Ίδρυμα Ραδιοφωνίας καθιερώνει το νέο του βραδινό ωράριο για τις τεχνικές δοκιμές του Πειραματικού Πομπού Τηλεόρασης. Κάθε βράδυ από τις έξι και μισή, μέχρι τις οκτώ και μισή, θα μεταδίδουμε μια σειρά δοκιμαστικών εκπομπών με ποικίλο περιεχόμενο. Όσοι από σας έχουν συσκευές τηλεοράσεως θα μπορούν να τις παρακολουθούν στο Κανάλι 5. Απόψε, το δοκιμαστικό μας πρόγραμμα περιλαμβάνει φιλμ που ενδιαφέρει κυρίως τις γυναίκες. Με την επόμενη εκπομπή θα μεταφερθείτε για λίγο στην μακρινή Αυστραλία.
Στο τέταρτο φιλμ του αποψινού μας προγράμματος θα γνωρίσετε τον διάσημο Άγγλο γλύπτη Χένρι Μουρ και το έργο του και θα τελειώσουμε με δύο ακόμα μικρές ταινίες: ένα μουσικό φιλμ με την ορχήστρα Henri Lecca και μια ιστορία χωρίς λόγια που μας έρχεται από τη Βραζιλία.».
Γεγονός είναι πως οι εφημερίδες της εποχής υποδέχτηκαν το new medium με πολλές επιφυλάξεις. «Αρχισε, αλλά δεν ενθουσίασε», έγραψε το Βήμα, ενώ ο τίτλος της Μεσημβρινής ήταν «Μελαγχολική η πρώτη ημέρα της τηλεοράσεως». Και η πρώτη τηλεκριτική, ήταν πολύ αυστηρή : «Δύο χιλιάδες περίπου δέκτες τηλεοράσεως μετέδωσαν το εγκαινιασθέν χθες επίσημο πρόγραμμα του πειραματικού σταθμού, που, όπως ανεμένετο, είχε όλες τις συνέπειες της απειρίας και της προχειρότητας των αρμοδίων : ανωμαλίες, διακοπές, θολή εικόνα και προπαντός αδιάφορο πρόγραμμα με παμπάλαιες ταινίες…»
Ειδήσεις με...φως!
Το πρώτο κανονικό δελτίο ειδήσεων του ΕΙΡ που τιτλοφορήθηκε «Ηχώ των Γεγονότων» , έκανε το ντεμπούτο του στις οθόνες στις 20 Απριλίου 1966 και περιελάμβανε ειδήσεις για το «Τζέμινι 9», το ροδεσιακό πρόβλημα, ρεπορτάζ από την Ινδία, επίσκεψη στη Σχολή του Γενούντι Μενουχίν και μόδα από την Κάρναμπι Στριτ.
Ο πρώτος νιουσκάστερ που μπήκε στην «Ηχώ» ήταν ο δημοσιογράφος Βασίλης Παπαθανασόπουλος με πείρα στο πολιτικό και διπλωματικό ρεπορτάζ. Λίγο αργότερα, προστέθηκε και ο Κώστας Σισμάνης που είχε διατελέσει διευθυντής στην ελληνική υπηρεσία του BBC. Kαι οι δυό τους υπέφεραν τρομερά όταν παρουσίαζαν τις ειδήσεις – ιδίως το καλοκαίρι. Και αυτό γιατί οι προβολείς στο πλατό ήταν πάρα πολύ ισχυροί και ίδρωναν αφάνταστα.
Για να τους κάνει τη ζωή εύκολη, ο – τότε σκηνοθέτης του δελτίου – Γιώργος Δάμπασης, μόλις έμπαινε κάποιο φιλμ, έσβηνε τα φώτα του πλατό για να κατέβει λίγο η θερμοκρασία και δύο δευτερόλεπτα πριν εμφανιστεί ο δημοσιογράφος στην οθόνη, έδινε εντολή και άναβαν πάλι οι προβολείς. Αυτή η ιστορία με τα φώτα, γινόταν κάθε βράδυ. Μια φορά, (γράφει στο βιβλίο του «Την εποχή της τηλεόρασης, ο Γιώργος Δάμπασης) ο Παπαθανασόπουλος βγήκε έξαλλος από το στούντιο, Ο λόγος ; Μες στο χαλαρωτικό σκοτάδι, ο κάμεραμαν που έπαιρνε το πλάνο του, είχε βολευτεί σε μια πολυθρόνα, ακουμπώντας τα πόδια του στο τριπόδι της μηχανής και είχε πάρει έναν βαθύ ύπνο. Ροχάλιζε κιόλας...
Εις το βουνό ψηλά εκεί
Το πρώτο κανονικό πρόγραμμα της Τηλεόρασης Ενόπλων Δυνάμεων (σ.σ. του «πρόδρομου» της ΥΕΝΕΔ), μεταδόθηκε από το κανάλι 10, την Κυριακή 27 Φεβρουαρίου 1966 – τέσσερις μέρες αργότερα από τα εγκαίνια του ΕΙΡ.
Το πρόγραμμα που διήρκεσε από τις 19.00 ως τις 21.10 περιελάμβανε – μεταξύ άλλων, ένα ταξιδιωτικό ντοκιμαντέρ στην Κέρκυρα και μια επιμορφωτική εκπομπή για την ανακάλυψη της πενικιλλίνης.
Το πρώτο στούντιο τηλεόρασης της ΤΕΔ ήταν μια σχετικά ευρύχωρη αίθουσα προβολής στον τρίτο όροφο του κτιρίου της Γεωγραφικής Υπηρεσίας Στρατού. Αργότερα, μεταφέρθηκε σε ένα ειδικά διαρρυθμισμένο κτίριο πάνω στα Τουρκοβούνια, που παλιότερα στέγαζε την… Πυροβολαρχία Αντιαεροπορικού!
Όταν εξέπεμπε η τηλεόραση της ΤΕΔ, (σ.σ. δηλαδή 2-3 φορές τη βδομάδα), ένα Land Rover ξεκινούσε από το κτίριο της ΓΥΣ μεταφέροντας στα Τουρκοβούνια τους…τεχνικούς, τους παρουσιαστές και τους καλεσμένους των εκπομπών. Ο δρόμος όμως μέχρι το στούντιο ήταν πολύ επικίνδυνος, μιας και περνούσε από το χείλος ενός γκρεμού 50 μέτρων, ενώ το πλάτος του δρόμου έφτανε ίσα ίσα να περάσει ένα αυτοκίνητο.
Έτσι, όταν έφτανε στο σημείο αυτό, το Land Rover… σταματούσε, κατέβαιναν όλοι οι επιβάτες του και προχωρούσαν πεζοί, ενώ το αυτοκίνητο συνέχιζε μόνο με τον οδηγό. Όταν περνούσαν το επικίνδυνο σημείο, οι τεχνικοί, παρουσιαστές κ,λπ. επιβιβάζονταν πάλι και το αυτοκίνητο συνέχιζε κανονικά την πορεία του μέχρι το στούντιο, στην κορυφή των Τουρκοβουνίων!
Πολύ πριν το Mtv
Παρουσιαστής του πρώτου μουσικού προγράμματος της πειραματικής τηλεόρασης ήταν ένας … φιλόμουσος αρχιτέκτονας που έγραφε και στίχους, ο Αλέξης Τριαντόπουλος και καλεσμένη στο μίνι show του ήταν η Γιοβάννα η οποία - μπροστά σε ένα υποτυπώδες σκηνικό, που θύμιζε ελαφρώς Φαρ Ουέστ - τραγούδησε μια αμερικάνικη μπαλάντα, το «Ξεκινώντας μια μέρα να πάω μακριά» και ένα σουξέ της Φρανσουάζ Αρντί, το «Μια μικρή καρδιά που δε χτυπά». Αυτά ήταν τα πρώτα τραγούδια που βγήκαν στην ελληνική μικρή οθόνη- μάλιστα, κρίνοντας από τις αντιδράσεις, «άρεσαν πολύ στον κόσμο»…
H Λαμπέτη που έκανε τους τεχνικούς να κλαίνε
O πρώτος Έλληνας ηθοποιός που βγήκε on air ήταν η …Έλλη Λαμπέτη! Εμφανίστηκε στην εκπομπή της Μαρίας Καραβία «Θέματα λόγου και τέχνης που άρχισε να εκπέμπει στις 5 Φεβρουαρίου 1967. Η δημοσιογράφος θυμάται πως όταν πρότεινε στην Έλλη να εμφανιστεί στην τηλεόραση «με κοίταξε με τα υπέροχα, τα «νερένια» μάτια της, όπως θα ΄λεγε και ο Καραγάτσης και με ρώτησε «Τι πράγμα είναι αυτό;»
Δεν ήξερα τότε ότι στις κοσμικές δεξιώσεις συνήθιζε, σε ακραία επίδειξη αθωότητας να ρωτάει «τι είναι το ουίσκι;».
Έτσι, άρχισα να της εξηγώ την παιδευτική σημασία που έχει η τηλεόραση για το λαό. Το σκέφτηκε, το ξανασκέφτηκε. Και επιτέλους ήρθε και μας έπαιξε την Ανθρώπινη φωνή του Κοκτό, σε παγκόσμια, ίσως, τηλεοπτική πρώτη! Τεχνικοί, σκηνοθέτες, κλητήρες έκλαιγαν όση ώρα έπαιζε.
Έκλαιγε επίσης και ο διευθυντής προγράμματος Μιχάλης Γιαννακάκος που είχε έρθει ειδικά στο στούντιο για να την υποδεχτεί. Το αποτέλεσμα ήταν να μην είναι κανείς σε θέση να της δανείσει ένα καθαρό μαντίλι για να σκουπίσει και η ίδια τα δάκρυά της, όταν τελείωσε η εκπομπή. Τα χαρτομάντιλα δεν ήταν σε κοινή χρήση τότε….»
Οι πρώτες διαφημίσεις
Η παρθενική προβολή τηλεοπτικών διαφημίσεων έγινε στις 27 Σεπτεμβρίου 1967, από την Τηλεόραση Ενόπλων Δυνάμεων, με το προσφερόμενο πρόγραμμα «Επικίνδυνες Αποστολές».
Τα πρώτα σποτ που μεταδόθηκαν ήταν τα προϊόντα της εταιρείας ΓΕΝΚΑ ΑΕ (βερμούτ Γκάντσια, τζιν Μελρόζ και βότκα Σαμοβάρ). Τις «Αποστολές» πρόσφερε το διαφημιστικό γραφείο ΑΔΕΛ σε ένα κοινό που – τότε – διέθετε περίπου 30.000 δέκτες τηλεόρασης…
Ο ...διαολεμένος Πικάσο
Επί Χούντας – θυμάται πάλι η Μαρία Καραβία, σε μια παλιά της συνέντευξη στην Καθημερινή, για τα τριαντάχρονα της ελληνικής τηλεόρασης – το πρόγραμμα έπρεπε να γίνεται με θέματα ανώδυνα. «Αλλά για τη δικτατορία όλα είναι ύποπτα. Ιδιαίτερα όσα δεν της είναι γνωστά. Γινόταν πρόβα της εκπομπής.
Ο συνομιλητής έλεγε «το έργο του Πικάσο..». Ο ταγματάρχης διέκοπτε με το πιο μειλίχιο χαμόγελο. «Σας παρακαλώ, να μην αναφέρετε το όνομα του Πικάσο…» «Γιατί;» Η κουβέντα γύριζε αμέσως σε έναν πολυσήμαντο πληθυντικό : «Δεν το θέλουμε. Έχει το διάολο μέσα του…»
Σήριαλ και Είδωλα
Το πρώτο σήριαλ βγήκε στον αέρα στις 5 Μαρτίου 1970 με παραγωγό τον Κώστα Σισμάνη και σεναριογράφο τη δημοσιογράφο Κική Σεγδίτσα. Τίτλος του, «Το σπίτι με τον φοίνικα». Το σκηνοθετούσε ο Ιάσων Γιαννουλάκης και πρωταγωνιστούσε ο Κώστας Καρράς, η Έρρικα Μπρόγιερ, ο Γιάννης Μιχαλόπουλος, ο Ανδρέας Φιλιππίδης, η Κατερίνα Γιουλάκη, ο Τάκης Μηλιάδης κ.α.
Ο Μιχαλόπουλος, θα πρωταγωνιστούσε αργότερα και στον θρυλικό «Συνήγορο», μια εκπομπή με τεράστια επιτυχία, που του χάρισε μεγάλη δημοτικότητα. Ήταν ίσως η πρώτη φορά που η ελληνική τηλεόραση «κατασκεύασε» ένα είδωλο : αυτός ο σπουδαίος ηθοποιός – του οποίου το ταλέντο ως τότε γνώριζαν μόνο λίγοι φανατικοί θεατρόφιλοι - έγινε αμέσως τόσο γνωστός, ώστε υπήρχαν άνθρωποι που τον συναντούσαν στο δρόμο και του ζητούσαν τις … νομικές του συμβουλές για τα καθημερινά τους προβλήματα! Ο «Άγνωστος Πόλεμος» (που ξεκίνησε να προβάλλεται το 1972), ανέδειξε τον άλλο σούπερ σταρ της εποχής : τον Άγγελο Αντωνόπουλο.
Ήταν τόση η εμμονή του κοινού με τον «συνταγματάρχη Βαρτάνη», ώστε το 1972 ο Άγγελος Αντωνόπουλος ανακηρύχθηκε «το δημοφιλέστερο πρόσωπο της χρονιάς», με συνυποψήφιους για τον τίτλο τον πατριάρχη Αθηναγόρα, την Αλίκη Βουγιουκλάκη, τον Τόλη Βοσκόπουλο και τον Υβ Τριαντάφυλλο. Όσο απίστευτο και αν ακούγεται, το όνομα του Βαρτάνη έγινε δρόμος, ταμπέλα σε καθαριστήριο, ακόμα και προμετωπίδα σε φoρτηγά αυτοκίνητα!
Το πουλί ή τη σημαία;
Στις 23 Ιουλίου, ημέρα Τρίτη, την ημέρα που έπεσε η δικτατορία, χρέη διευθυντή τηλεόρασης εκτελούσε ο Γιώργος Κάρτερ. Οι φήμες «έτρεχαν» από νωρίς για την κατάρρευση των πραξικοπηματικών, όμως, την ίδια ώρα, ο υπουργός προεδρίας Κωνσταντίνος Ράλλης, διαβεβαίωνε τον ελληνικό λαό απ’όλους τους σταθμούς πως η «κυβέρνησις» παραμένει ακλόνητη. Τότε, στην έναρξη και στο φινάλε του προγράμματος έβγαινε στην οθόνη ένα slide με το περίφημο «πουλί», τον φοίνικα της 21 Απριλίου, με τον οπλισμένο στρατιώτη.
Ο Κάρτερ, τότε, έδωσε διαταγή στον σκηνοθέτη ροής να μη βγάλει στον αέρα το πουλί, αλλά την ελληνική σημαία. Ελληνική σημαία, όμως δεν υπήρχε στο στούντιο! Ούτε σε slide, ούτε σε φωτογραφία, ούτε σε φιλμ. Κατά τύχη, βρέθηκε μια χάρτινη σημαία, απ’το πανηγύρι του γειτονικού ναού της Αγίας Παρασκευής που γιόρταζε σε δυό τρείς μέρες.
Ο Χορν και το πλαστικό λουλούδι
Μετά την πτώση της δικτατορίας, η κυβέρνηση εθνικής ενότητας διόρισε αμέσως στο ΕΙΡΤ, στη θέση του γενικού διευθυντή τον Δημήτρη Χορν και στη θέση του αναπληρωτή τον Παύλο Μπακογιάννη. Τους πλαισίωνε ένα εκλεκτό επιτελείο : Τάκης Τσίρος, Παντελής Βούλγαρης, Τατιάνα Γκρίτση- Μιλλιέξ, Καίη Τσιτσέλη, Σπύρος Παγιατάκης, Λέων Λοϊσιος, Γ.Σισιλιάνος, Παύλος Ζάννας και Γιώργος Βέλτσος.
Πρόεδρος του διοικητικού συμβουλίου ανέλαβε ο Οδυσσέας Ελύτης. ΟΔημήτρης Χορν, που πίστευε στην καθιέρωση μιας «υψηλής δημοτικής» στην τηλεόραση ήταν εραστής και μιας υψηλής αισθητικής. «Δεν υπάρχει λόγος», έλεγε «επειδή η τηλεόραση είναι λαϊκή να βάζεις για ντεκόρ το πλαστικό λουλούδι στο βάζο ενός γραφείου ή δυό νότες στο πεντάγραμμο για φόντο τραγουδιών…»
*Για το κείμενο χρησιμοποιήθηκε σπάνιο πληροφοριακό υλικό από το βιβλίο του Γιώργου Δάμπαση «Την εποχή της τηλεόρασης», εκδ.Καστανιώτη
